Ai tin ta mà không hiểu ta tức phỉ báng ta

Đức Phật dạy rằng việc tu học phải dựa trên trí tuệ và sự thực hành sâu sắc, không chỉ dựa vào lòng tin. Bài viết này muốn chỉ ra rằng nếu không cảnh tỉnh, hiện tượng Minh Tuệ rất dễ bị lợi dụng như một phần của diễn biến hòa bình: Phật giáo bị biến thành chiến trường, từ đó khoét sâu mâu thuẫn xã hội và cuối cùng là lòng tin với Nhà nước.

1. Hiện tượng không thuần túy tín ngưỡng

Tôi tôn trọng những người tìm thấy cảm hứng tu học từ hình ảnh Minh Tuệ. Tuy nhiên, ngay từ đầu cần nhìn nhận rằng đây không còn là câu chuyện cá nhân. Số lượng nội dung được các KOL, livestreamer và một số tổ chức truyền thông phi chính thống khai thác tăng đột biến, với thông điệp lặp lại: tôn vinh lối tu “khổ hạnh tuyệt đối”, phủ nhận mọi sinh hoạt của tăng đoàn hiện đại. Khi một phong trào lan nhanh vì thông điệp được chuẩn hóa như vậy, chúng ta có quyền đặt câu hỏi: ai đang đứng sau dàn dựng, và mục tiêu cuối cùng là gì?

Một phong trào tín ngưỡng bình thường vẫn có thể bùng nổ tự nhiên, nhưng sẽ có tính đa dạng và những tranh luận lành mạnh. Ở đây, hầu hết kênh phát tán đều đẩy cùng một “tấm gương lý tưởng”, đồng thời loại bỏ mọi tiếng nói phản biện chính thống. Dù chưa thể kết luận về sự phối hợp có tổ chức, mô hình lan truyền này rất giống các chiến dịch tạo dư luận từng xảy ra trong nhiều kịch bản diễn biến hòa bình.

Khi tầng vỏ truyền thông đã được định hình như thế, bước tiếp theo thường là đưa nội dung cực đoan vào bên trong cộng đồng mục tiêu. Và đó chính là điều đang diễn ra với Phật giáo.

2. Phá vỡ nền tảng nội bộ Phật giáo

Đòn bẩy tiếp theo là mạt sát các tăng ni tu học trong chùa, coi họ là “ăn sung mặc sướng, bỏ quên chánh pháp”. Đây là một phép đảo ngược giá trị: những gì Giáo hội đã cập nhật để phù hợp đời sống hiện đại bị miêu tả như sự tha hóa, còn lối tu khổ hạnh tuyệt đối được nâng thành chuẩn duy nhất. Khi một bộ phận Phật tử thiếu nền tảng giáo lý nghe thông điệp này lặp lại liên tục, họ dễ quy kết rằng đa số tu sĩ là “tu giả”.

Lập luận “tu chân chính là phải lang bạt, khất thực, ngủ nghĩa địa” bỏ qua lịch sử phát triển Phật giáo Việt Nam. Phật giáo đồng hành cùng dân tộc chính nhờ khả năng thích ứng và đóng góp cho xã hội. Việc dựng nên hai phe “tu hành chân chính” và “tu sĩ hưởng thụ” là cách cổ điển để phá đoàn kết tôn giáo: một phe bị kích động, phe còn lại bị buộc phải phòng thủ, dẫn đến mâu thuẫn nội bộ kéo dài.

Một khi mũi nhọn chia rẽ đã cắm vào lòng cộng đồng tôn giáo, các chiến dịch thao túng dư luận hiếm khi dừng lại ở đó. Chúng thường tìm cách biến bất hòa tôn giáo thành nghi ngờ đối với thể chế.

3. Bước leo thang hướng vào nhà nước

Khi niềm tin nội bộ đã bị chia cắt, chiến dịch chuyển sang tấn công vào cơ quan quản lý. Người ta tung tin lực lượng chức năng “đàn áp”, “dập tắt ánh sáng Phật pháp”, dù thực tế mục tiêu của chính quyền chỉ là bảo đảm an toàn giao thông và trật tự công cộng. Nếu đủ đông người tin rằng Nhà nước chống lại Phật giáo, họ sẽ trở thành lực lượng bị lôi kéo trong các hoạt động chống phá. Diễn biến hòa bình luôn bắt đầu bằng những nghi ngờ như vậy: tôn giáo bị lợi dụng làm điểm tựa cảm xúc, từ đó kích động chống đối chính quyền.

Tôi không có bằng chứng để khẳng định Minh Tuệ liên hệ trực tiếp với tổ chức nào. Nhưng không cần sự đồng thuận đó, một phong trào vẫn có thể bị “điều khiển” thông qua truyền thông định hướng. Đặc biệt trong thời đại mạng xã hội, chỉ cần vài tài khoản đầu tàu khéo thao túng, thông điệp đã đủ sức dẫn dắt hàng vạn người nhẹ dạ.

Để chuỗi leo thang ấy đứt đoạn, mỗi người cần biết mình có thể làm gì trong vai trò cụ thể: Phật tử, cơ quan truyền thông hay chính quyền.

4. Ứng xử để không bị lợi dụng

Khi mỗi cá nhân giữ được trí tuệ tỉnh táo, mọi âm mưu lợi dụng tín ngưỡng để phá hoại đoàn kết dân tộc sẽ tự suy yếu.

Ai tin ta mà không hiểu ta tức phỉ báng ta

Câu nói đó vẫn là thông điệp cuối cùng tôi muốn gửi: là con của Phật, chúng ta phải tìm hiểu lời Ngài dạy, dùng trí tuệ soi sáng mọi hiện tượng. Niềm tin không đi kèm hiểu biết chỉ khiến ta trở thành công cụ cho kẻ khác.

← Back to home